Vergi ve harçlar ne kadar artacak?
Yeniden değerleme oranı Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Resmî Gazete’de ilan edilecek.
Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) Ekim ayı enflasyon verilerini açıklamasıyla yeniden değerleme oranı (YDO) da belirlendi. 1 Ocak 2025’ten itibaren harç, ceza ve bazı vergiler yaklaşık yüzde 44 artacak.
YDO, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi’ndeki 12 aylık artışı baz alıyor. TÜİK, Kasım 2023 – Ekim 2024 arasındaki bu artışı yüzde 43,93 olarak hesapladı.
Ancak YDO’nun kesinleşmesi için Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından Resmî Gazete’de ilan edilmesi gerekiyor.
Uzmanlar, bunun yıl sonuna doğru gerçekleşmesini beklediklerini söylüyor.
‘Kamu kendini garantiye alıyor’
Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV) Merkez Direktörü Burcu Aydın, YDO’nün kamu fiyatlarında artış için baz alındığını, bunun direkt olarak fiyatlara geçiş etkisinin düşük olduğunu söyledi.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mali Hukuk Ana Bilim Dalı Başkanı Profesör Doktor Murat Batı, yaklaşık yüzde 44’lük yeniden değerleme oranının uygulanması halinde bazı vergiler, harçlar ve cezalardaki artışlara dair hesaplamalarını İngiliz Basın Yayın Organı BBC ile paylaştı.
Batı, YDO sayesinde devletin alacağı vergi oranının artacağını ancak tüketicilerin lehine olan bazı vergi hesaplamalarında YDO artışı baz alınmadığı için tüketicilerin dezavantajlı konuma düşeceğini söyledi.
Batı, Buna örnek olarak araçlardan alınan Özel Tüketim Vergisi’ni (ÖTV) gösterdi.
Motorlu araçlardan alınacak ÖTV’nin hesaplanmasında kullanılan matrahların Kasım 2022’den bu yana güncellenmediğinin altını çizen uzman, bunun tüketicilerde kayba yol açtığını ifade etti.
Batı, araçlardan alınan ÖTV için matrah güncellemelerinin 2022’den bu yana YDO kadar artırılması halinde 2024’te 1 milyon liralık bir aracın 805 bin liraya satın alınabileceğini ifade etti.
Uzman, ÖTV tarifesinin güncellenmesinin “tamamen cumhurbaşkanının takdirine bırakıldığını” belirtti.
Batı, maktu cezaların 1 Ocak 2024’te YDO baz alınarak yüzde 58.46 artırıldığına ancak bunun üzerine 2 Ağustos’ta cezalara tekrar zam geldiğine de dikkat çekti.
Ayrıca 1 Ocak 2025’te zamlı cezaların yeni YDO baz alınarak tekrar artırılacağını, böylece bazı cezalardaki artış oranının yüzde 44’ün çok üzerinde olacağını söyledi.
Gelir vergisi ve asgari ücret tartışması
Gelir Vergisi matrahları da 1 Ocak 2025’ten itibaren yeniden değerleme oranında artacak.
Böylece ilk yüzde 20’lik dilime girmek için yıl içinde aşılması gereken toplam ücret, 110 bin liradan 158 bin liraya çıkacak.
Ancak asgari ücretin hangi oranlar baz alınarak artırılacağı tartışma konusu.
TEPAV’dan Burcu Aydın, hükümetin vergiler için YDO’yu baz almasına karşın ücretler için ileriye dönük düşük enflasyon tahminlerini baz almasını beklediğini söyledi:
“Hükümet henüz asgari ücret artışına dair resmi bir oran vermedi. Ancak şu aşamada özellikle yurt dışında yapılan sunumlara katılan kişilerden edindiğimiz bilgilere göre beklentiler yüzde 25-30 civarında. Bu da hükümetin asgari ücret artışında önümüzdeki sene yıl sonu için ön gördüğü yüzde 17’lik enflasyon tahminini baz alacağına işaret ediyor. Merkez Bankası’nın önümüzdeki sene için enflasyon tahmini ise yüzde 14, bunu yükseltebilirler.”
Aydın, enflasyonda vadedilen düşüşün sağlanamaması durumunda özellikle sabit gelirliler için ciddi bir refah kaybının söz konusu olabileceği uyarısında bulundu.
Cumhurbaşkanının YDO’yu değiştirme yetkisi var mı?
Uzmanlara göre Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın yeniden değerleme oranını olduğu gibi değiştirme yetkisi yok.
Murat Batı, cumhurbaşkanının YDO’yu değiştirememekle birlikte bazı durumlarda YDO’nun uygulanma oranlarını değiştirme yetkisinin olduğunu söyledi.
Batı, “Sınırsız bir yetki verilmiş değil. İlgili kanunlarda tek tek aralıklar yazılmış durumda” dedi ve ekledi:
“Hiçbir yerde indirme/çıkarma beklemiyorum. Cumhurbaşkanının indirim/artırım müessesesi için kendi kanununda aralıklar verilmiş vaziyette. Örneğin harçları indiremez. Harçlar kanununda böyle bir ifade yok.”
